Ik heb helemaal niets met Science Fiction. Andere planeten, mensachtige wezens met staarten en lange oren, veel metaal, ingewikkeld uitziende apparaten en zelf verzonnen woorden – ik vind het allemaal nogal kinderachtig, als ik eerlijk ben. Toch ontkwam ik er niet aan: Avatar 3D, het spektakelstuk van deze kerstvakantie. We hebben ‘m gezien in Tuschinski zaal 1, eerste rij. En ik moet zeggen: het is een overweldigend gebeuren. Ruim 2,5 uur lang driedimensionaal op een andere planeet, met hangende bergen, een kleurrijke jungle, veel actie en full surround geluid. Zelfs de vloer trilt als de monsters hun stappen zetten.
De effects mogen dan geweldig zijn, van een sterk plot moet Avatar het niet hebben. De mensheid is ergens in 2150 aanbeland, bijna op z’n eindje en laat z’n oog vallen op een andere planeet. De daar aanwezige beschaving ziet dat niet zo zitten en er ontspint zich een heftige strijd. De held van het verhaal kiest de kant van de buitenaardse wezens – en zo zit je te kijken naar Dances with Wolves, maar dan een beetje anders.
Een dun verhaaltje dus, maar wel met een diepere laag waar de titel ook aan refereert: het verhaal van een held die vanuit een andere wereld overkomt, zich één maakt met een ander ras (de incarnatie, de avatar), en hen uiteindelijk redt van de ondergang. Doet dat misschien ergens aan denken?
Op de een of andere manier komt zo’n dieper liggend thema terug in veel films en boeken. Het Grote Verhaal van een wereld die ten onder dreigt te gaan, een ‘battle to fight’ en een ‘beauty to rescue’. Diepgewortelde noties van een verlangen naar iets groots, naar verlossing, vrede. En dat zal niet toevallig zijn. In Romeinen 8 staat dat de hele schepping reikhalzend uitziet naar verlossing – en dat klopt dus maar al te goed!
Don Richardson schreef een paar jaar geleden het intrigerende boek ‘Eternity in their Hearts’. Hij beschrijft daarin wat hij noemt ‘redemptive analogies’ – de sporen van God, Christus, het Evangelie in andere culturen en hun verhalen en tradities. Veel zendelingen hebben gezien dat er een doorbraak kwam zodra ze de ‘redemptive analogy’ van hun doelgroep leerden kennen.
Avatar is een 21e-eeuws voorbeeld. Er zijn er meer, en er moeten er nog veel meer zijn – ook in de postmoderne cultuur. Als Agapè zeggen we soms dat we ‘in de leefwereld stappen’ van anderen. Aan ons dus de schone taak om die redemptive analogies te vinden en te gebruiken. Jezus Christus is ook voor Nederland in 2010 het werkelijke antwoord!
Grappig. Heb ook Avatar in Tuschinski gezien. Inderdaad, verhaal is flinterdun. Knap dat je daar de ‘redemptive analogy’ uit heb gehaald… Stof tot nadenken.
over die redemptive analogy wilde je toch nog een boek schrijven?
Ja, dat is waar ook… Zullen we de filmrechten kopen, dan kunnen we er misschien wat mee gaan doen 🙂
Boeiend thema verbind je aan Avatar. Mijn zoon is me voor met kijken ;-), de postmoderne analogie biedt meer dan het eerste laagje opwinding en techniek.
Ey, had em ook gezien, vond het prachtig, die verzonnen natuur die er zo supermooi uitzag.. Deed mij verlangen naar een nieuwe hemel en aarde die er uit zal zien zoals niemand ooit had bedacht. Waar zo’n film al niet goed voor is he? 😀
Heb ‘m gisteren gezien. Inderdaad overweldigend. En grappig genoeg leverde het zoveel gespreksstof op dat we in het restaurant onder het aperitiefje helemaal vergaten iets uit te zoeken van de kaart. Het “verlosserthema” hadden we er ook uit gehaald en bovendien een soort “Paradise Lost” – waarbij het de vraag is of dat paradijs echt ooit heeft bestaan, of dat het een literaire (psychologische) terugprojectie is van het komende vrederijk waar we naar verlangen.
Mijn gesprekspartner en collega haalde nog het thema van de moedergodin aan. Hij zei bovendien dat de voorlopers van de Kanaänitische asjerapalen echte bomen waren die met witte lappen stof werden behangen. Lijkt dus erg op die “oermoederboom” in de film. Ook wat het plaatje zelf betreft.
Dwars door alles heen zit ook het thema “gemeenschap” en “verbondenheid” (met naasten en kosmos). Heel veel oerbeelden. Wat zou Jung ervan zeggen?
In feite is het natuurlijk een new-age film. Mark Driscoll noemt het ‘pure paganism’ (http://www.facebook.com/pastormark/posts/239521808569) en daar heeft ‘ie ook gelijk in. Maar uiteindelijk is (in my humble opinion) zelfs heidendom en haar oerbeelden een slechte imitatie van de Waarheid.
Heb nog een blogje in voorbereiding over de menselijkheid van de aliens… ook daar zal Jung wel wat over denken. 🙂
Goede gedachten over Avatar.
De meeste goede science fiction bevat dergelijke analogiën. Ik durf zelfs te beweren meer of sterker dan de gebruikelijke ‘realistische’ fictie. Dit door de ‘stel dat’-factor.
G.K. Chesterton zegt ergens over mythologie dat die niet beoogt te zeggen: ‘dit is de waarheid’ (ook niet in de oudheid zelf), maar juist: ‘wat als de waarheid zo kon zijn?’. Ik vermoed zelf dat verhalen, en dan met name de fantastische verhalen, in de buurt komen van mythes voor deze tijd.
Als je sf kinderachtig vindt: C.S. Lewis heeft in een bekend citaat gezegd dat hij zich niet schaamt voor het feit dat hij als volwassene van sprookjes houdt (die andere critici bestempelden als kinderachtig). Wie volwassen wordt, schrijft hij, legt af wat kinderlijk is, waaronder het verlangen al te volwassen te willen zijn.
Je begrijpt, hier spreekt een SF-fan …\
Johan
Dat je SF-fan bent was me wel eens opgevallen 🙂
En wellicht heb je gelijk dat fantasy/SF beter in staat is analogieën over te brengen. SF staat tot realistische fictie als de ruimtevaart tot de luchtvaart, zoiets – waarbij ook niet iedereen het nut van ruimtevaart inziet. Ik word overigens inderdaad minder tot ‘kinderachtige’ SF aangetrokken (die met veel verheerlijking van technologie en allerlei onnutte randzaken, zal ik maar zeggen) dan tot fantasy. Dat is puur een genre-voorkeur; de kwaliteit van films verschilt natuurlijk van film tot film in beide genres. Avatar is dan toch echt een combi van beiden; het fantasy-element spreekt me aan (prachtige natuur-verbeelding), de SF-elementen (robotisering) duidelijk minder.